W dniu 4 listopada uczestniczyliśmy w wykładzie prof. Kazimierza Wiecha, który podzielił się z nami
wrażeniami z podróży po krainach wygasłych wulkanów.
Najpierw odwiedziliśmy Euganeę Wenecką, czyli terytorium parku regionalnego, na terenie którego
znajduje się 81 wzgórz wulkanicznych. Powstały one ok. 35 mln lat temu, najwyższym szczytem jest
Venda – 601 m n.p.m. Wzgórza porastają lasy liściaste, hoduje się tutaj kasztany jadalne. Rozwija się
agroturystyka, miejscowości są małe, urokliwie położone, nie ma tu nadmiaru turystów, tak jak w Wenecji
czy Padwie. W większości tereny są płaskie, tylko wystają z nich stożki wulkanów. Miasteczka z
zabytkami w stylu gotyckim, np. Vo Vecchio, Valle San George, Arqua Petrarka. To ostatnie związane ze
znanym z „Sonetów do Laury” – Francesco Petrarką. Jest tam pamiątkowy pomnik po poecie i jego sarkofag
przed kościołem Santa Maria Assunte, w którym są zachowane zabytkowe freski z XIII – XIV w.
Znajdują się także inne zabytkowe wille warte obejrzenia.
Na tym terenie Pan Profesor wypatrzył także wiele owadów takich jak: oblaczek gronatek, opaślik
pasikonik, paź żeglarz, pokłośnik kamilka, kraśnik rzęsinowiec i inne nie mniej ciekawe, ale trudne do
zapamiętania.
Pogórze Kaczawskie
Ta część Dolnego Śląska nazywana jest krainą wygasłych wulkanów. Są to łagodne stożki pokryte lasami,
słabo zaludnione. Powstawały w 3 okresach Ziemi.
Góry Kaczawskie, najstarsza część powstała 400 – 500 mln lat temu, młodsze w permie 200 – 300 mln lat
temu i najmłodsze z okresu pleistocenu 15 -35 mln lat temu. Najwyższy szczyt to Baraniec – wys. 723 m
n.pm.
Na terenie Pogórza Kaczawskiego znajduje się wiele małych miast i wsi z ogromna ilością zabytków,
zamków, pałaców i kościołów. Część z nich jest w ruinie, ale wiele jest odrestaurowanych m.in. przez
prywatnych właścicieli i wykorzystanych na hotele, np. Wleń, Grodziec, Bolków. Zbudowane na górach
wulkanicznych bazaltowych, kamień ten był też budulcem, a w niektórych miejscach można zobaczyć
gołoborze bazaltowe.
Miejscowości z zamkami i pałacami jest wiele, np. Wojcieszów ma 6 pałaców, w tym jeden na wodzie, 2
kościoły i kilka dworów. Zamki na skałach i wulkanach były trwałe i trudno dostępne.
Perłami Średniowiecza są też: Świerzawa z kościołem romańskim i zachowanymi polichromiami, Wieża
w Siedlęcinie (XIV w.) kościół w Lubiechowej, zamki i pałace w Sokołowcu, Bojanowej i Czernicy oraz
Maciejowcu.
Tereny Pogórza Kaczawskiego z rzeką Kaczawą są także bogate przyrodniczo, np. wiele gatunków
storczyków, cisy, dęby. Można zaobserwować ochronę starych drzew. W tym rejonie nie ma ciężkiego
przemysłu, więc środowisko jest czyste, chociaż dziedzictwo kulturowe nieco zaniedbane. Warto jeszcze
wspomnieć o zaporze Pilchowickiej na rzece Bóbr, wys. 52 m, zbudowanej w 1912 r. i będącej nadal w
dobrym stanie.
To sprawozdanie oczywiście nie wyczerpuje opisu dużej części zabytków przyrody i kultury, warto
więc wybrać się w te rejony i naocznie przekonać się o ich pięknie i niepowtarzalności.
Wykład był bardzo ciekawy, bogato ilustrowany fotografiami a licznie zgromadzeni słuchacze UTW
obdarzyli dawno niewidzianego Profesora dużymi owacjami.
Anna Płachta
21 października 2025r. mieliśmy przyjemność kolejny raz gościć Panią mgr Agnieszkę Szablewską, która swoim wykładem przybliżyła architekturę polskich synagog.
Pani Agnieszka jest absolwentką historii sztuki w specjalizacji bizantystyka w Instytucie Historii Sztuki Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Treścią wykładu była prezentacja zdjęć synagog jeszcze istniejących bądź zrekonstruowanych i ich opis.
W trakcie wykładu Pani Magister przekazała też wiedzę o początkach Żydów w w Polsce i Europie.
Pierwsi żydowscy kupcy przybyli z Europy Zachodniej i Południowej, a za nimi podążyli osadnicy chroniący się przed prześladowaniem. Dzięki przywilejom i szerokim prawom nadanym im w 1264 roku Statutem Kaliskim przez księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego, zostały uregulowane relacje z chrześcijanami.
Dokument ten rozszerzył na całą Polskę w 1334 roku Kazimierz Wielki, co stanowiło podstawę prawną dla sytuacji Żydów w Polsce. Statut ten jest ważnym dowodem i symbolem tolerancji religijnej w Polsce.
Kazimierz Wielki założył na miejscu wsi Bawół miasto Kazimierz dla ochrony południowych granic Krakowa i pozwolił osiedlać się w nim Żydom. Miastem żydowskim Kazimierz stał się w wyniku decyzji Jana Olbrachta w 1495 roku o przesiedleniu tam Żydów z Krakowa obwinianych o wzniecenie pożaru. Prawdziwym powodem były protesty kupców krakowskich, sprzeciwiających się lichwie i rosnącym zyskom kupców żydowskich.
Wykładowczyni wspomniała też o historii Żydów Aszkenazyjskich, grupie etnicznej pochodzącej ze środkowej i wschodniej Europy i Żydów Sefardyjskich, potomków Żydów zamieszkujących Hiszpanię i Portugalię.
W trakcie prezentacji zdjęć synagog i opisów architektury świątyń padły nazwy ich najważniejszych części. Bima – podium, z którego czytana jest Tora, znajduje się zwykle na środku sali modlitw, Aron ha – Kodesz – szafa ołtarzowa na zwoje Tory umieszczona na wschodniej ścianie, symbolizuje Arkę Przymierza, Babiniec – miejsce da kobiet.
Pani Magister podzieliła synagogi na obronne budowane w stylu gotyckim, będące częścią murów obronnych, odbudowane w stylu renesansowym. Do nich należą m.in. Stara Synagoga Kazimierz w Krakowie, w Strzegomiu, Oleśnicy czy w Lesku. Synagogi drewniane to synagogi w dawnej Rzeczypospolitej w Wołpie, Gwoździecu, Jabłonowie, Piaskach czy Chodorowie.
Synagogi w stylu mauretańskim – Wielka Synagoga we Lwowie, Tempel Kraków, w Łodzi, Piotrkowie Trybunalskim, Dąbrowie Tarnowskiej czy Synagoga Na Wygonie we Wrocławiu. Szczególnie synagogi w stylu mauretańskim mają przepiękne, bogate w wystroju i kolorystyce wnętrza i ciekawą architekturę, o czym mogliśmy się przekonać na podstawie prezentowanych zdjęć. Wiele z synagog zostało zniszczonych szczególnie w okresie drugiej wojny światowej. Te, które się zachowały, zostały odbudowane, są atrakcją muzealną na trasach turystycznych.
W synagogach nie znajdziemy wizerunków postaci. Ukazywanie Boga czy ludzi jest w religii żydowskiej zakazane. Za to ściany często ozdobione są wizerunkami zwierząt, szczególnie ważnymi dla judaizmu – jelenia symbolizującego pragnienie Boga, podążaniem do Niego i lwa, symbolu wywodzącego się z pokolenia Judy, oznaczającego królewską władzę, siłę, majestat, moc i ochronę boską.
Pani Agnieszka wzbogaciła wykład fragmentem muzyki Żydów Sefardyjskich i wywiadu z prof. Maciejem Tomalą na temat księgi Zohar – mistycznego komentarza do Tory.
Bardzo dziękujemy Pani mgr. A. Szablewskiej za interesujący wykład, który znacząco pogłębił naszą wiedzę o świątyniach narodu, który wpisał się w długoletnią historię naszego kraju.
Ewa Kozłowska
Uroczystość odbyła się w komorze "Warszawa" Kopalni Soli w Wieliczce. Prezes Zarządu Kopalni powitał
posłów i senatorów, na czele z marszałkiem Senatu Małgorzatą Kidawą-Błońską, wojewodę
małopolskiego K.J. Klęczara i jego zastępcę p. E. Achinger a także radnych sejmiku, samorządowców,
przedstawicieli uczelni wyższych i licznie zgromadzonych delegacji wszystkich małopolskich UTW.
Pierwszy Uniwersytet Trzeciego Wieku powstał w Warszawie założony przez prof. Halinę Szwarc. W
Małopolsce najstarszy UTW istnieje przy UJ od 44 lat, a jest ich obecnie 56.
Pani marszałek M. Kidawa-Błońska powiedziała o uchwale Senatu RP nt. roli UTW w Polsce w starzejącym
się społeczeństwie. Polityka senioralna w związku z tym jest b. ważna. Senat przyznał medale 15 osobom
z Małopolski zasłużonym w tworzeniu i działalności tej organizacji.
W kolejnych wystąpieniach usłyszeliśmy o ważnej dla UTW współpracy z samorządami i
środowiskami lokalnymi. Przedstawiciele wszystkich UTW z Małopolski otrzymali dyplomy i listy
gratulacyjne.
Dla uczestników przygotowano poczęstunek i napoje, a zwieńczeniem uroczystości był piękny
koncert orkiestry symfonicznej i trojga solistów. Usłyszeliśmy przeboje filmowe i musicalowe a także
piosenki znanych polskich artystów.
Wieczór w Kopalni Soli na głębokości 135m był pod każdym względem wspaniałym przeżyciem.
Anna Płachta
Ze względu na ograniczoną ilość zaproszeń w Gali ze strony SUTW uczestniczyły:
W dniu 14 października 20205r. wysłuchaliśmy kolejnego wykładu Pani Adrianny
Gajdziszewskiej p.t. „Krakowscy mistrzowie - artyści w nazwach ulic i placów”
Mieszkamy blisko Krakowa i większość ulic, o których mówiła Pani Adrianna znamy.
Często idąc ulicą nie zastanawiamy się skąd jej nazwa, kim był człowiek, którego
imieniem i nazwiskiem została nazwana.
Obecnie w Krakowie jest ok.2700 ulic, w czasie wykładu „odwiedziliśmy” kilkanaście.
Wędrówkę po ulicach Krakowa rozpoczęliśmy od ulicy Henryka Siemiradzkiego,
usytuowanej między Kleparzem a Piaskiem.
Henryk Siemiradzki był malarzem, który kształcił się w Monachium, miał świetny warsztat,
określany był jako artysta akademicki. W Sukiennicach można oglądać jego obraz
„Pochodnie Nerona”. Dużą sławę przyniosło mu namalowanie kurtyny do teatru
im. J. Słowackiego.
Następnie przeszliśmy w okolicę Radia Kraków, na aleję Artura Grottgera.
Artur Grottger był malarzem, rysownikiem, który w swych dziełach łączył akademizm,
realizm i romantyzm. Zasłynął z cyklów rysunkowych „Warszawa” , „Lituania”, „Polonia”.
Popularność zyskał dopiero pod koniec życia. Ważne dzieła to obrazy; „Pożegnanie
powstańca”, „Powitanie powstańca”
W pobliżu jest ulica Stanisława Wyspiańskiego, wspaniałego artysty, dramaturga,
poety, malarza, grafika, który przez całe życie był związanego z Krakowem.
O Wyspiańskim będziemy mieć oddzielny wykład.
Również niedaleko jest plac Teodora Axentowicza malarza, przedstawiciela okresu
Młodej Polski, pochowanego na cmentarzu Rakowickim. Malował obrazy przedstawiające
kobiety, kulturę huculską. Jego dzieła to „Kołomyjka”, „Wiosna”. Pracował również przy
„Panoramie Racławickiej”
Kolejna w naszej wędrówce jest ulica Piotra Michałowskiego -
malarza polskiego romantyzmu, portrecisty, batalisty. Pochowany jest w Krakowie na
cmentarzu Rakowickim. Lubił malować twarze prostych ludzi. Jego obrazy to „ Senko” ,
„Portret chłopa w kapeluszu” .Malował obrazy batalistyczne, najsłynniejsze to cykl obrazów
„Samossiera”, które można oglądać w MN w Krakowie.
Następnie udaliśmy się na Azory. Tam jest ulica Józefa Chełmońskiego - malarza,
przedstawiciela realizmu, który kształcił się w Monachium. Jego najbardziej znane dzieła
to „Babie lato”, „Bociany”, „Kuropatwy na śniegu”
W pobliżu odwiedziliśmy kolejne ulice:
Ulicę Józefa Mehoffera, malarza i witrażysty, kolegi ze szkolnej ławy St. Wyspiańskiego.
Najbardziej znane jego dzieła to „Dziwny ogród”, „Słońce majowe” i witraż „Vita somnium
breve”. Dom Mehoffera - obecnie oddział Muzeum Narodowego znajduje się przy ul.
Krupniczej.
Ulicę Wojciecha Weissa, malarza i pedagoga, rektor Akademii Sztuk Pięknych
w Krakowie. Najbardziej znane dzieła to „Demon”, „Melancholik”, „Autoportret z maskami”
Ulicę Tadeusza Makowskiego, malarza, przedstawiciel szkoły paryskiej . Główne jego
dzieła to „Maskarada”, „Palacze fajek”, „Kapela dziecięca”
Na Salwatorze jest ulica Jacka Malczewskiego.
Jacek Malczewski był malarzem, symbolistą, uczeniem Jana Matejki. Twórcą obrazów
o zesłaniu Polaków na Syberię. Znane dzieła to „Wigilia na Syberii” , „Hamlet polski.
Portret Aleksandra Wielopolskiego".
W okolicy Błoń krakowskich jest ulica Leona Wyczółkowskiego
Leon Wyczółkowski to malarz, grafik i rysownik, impresjonista jeden z czołowych
przedstawicieli Młodej Polski. Znane obrazy : „Orka na Ukrainie”, „Gra w krokieta”
Następnie przeszliśmy na plac Juliusza Kossaka.
Juliusz Kossak, najstarszy ze słynnego rodu Kossaków. Spoczywa na cmentarzu
Rakowickim w rodzinnym grobowcu. Był malarzem, rysownikiem. Pierwszym mistrzem
i doradcą Kossaka był Piotr Michałowski. Ulubionym tematem jego obrazów były konie.
Malował głównie akwarele. Jego najbardziej znanym dziełem jest „Portret księcia Józefa
Poniatowskiego”
W swojej „podróży” przenieśliśmy się na Olszę na ulicę Olgi Boznańskiej.
Olga Boznańska była malarką, portrecistą. Interesowała ją psychika postaci, nazywano ją
malarką ciszy. Najbardziej znane dzieła to; „Kwiaciarki”, „Dziewczynka z chryzantemami”
Kolejno odwiedziliśmy ulicę Gierymskich Aleksandra i Maksymiliana (okolice ul.
Bieżanowskiej). Maksymilian i Aleksander byli braćmi, żyli w XIX wieku. Obaj byli
malarzami, przedstawicielami realizmu. Maksymilian namalował między innymi obraz
„Pikieta powstańcza” Bardziej znany jest Aleksander, jego słynne obrazy to „Żydówka z
pomarańczami”, „Piaskarze”, „Trumna chłopa”
W okolicach Zakrzówka jest ulica Kacpra Bażanki
Kacper Bażanka to architekt baroku, działający głównie w Krakowie na początku XVIII
wieku .Autor projektów: kościoła misjonarzy na ul. Stradomskiej, Domku Loretańskiego,
kościoła Pijarów, części wieży zegarowej katedry na Wawelu. Wiele projektów wykonał dla
kościoła św. Piotra i Pawła przy ul. Grodzkiej: ogrodzenie z apostołami, ołtarz główny, W
tym kościele został pochowany w 1726 roku.
Podróż kończymy w centrum Krakowa na najbardziej znanym placu Jana Matejki
Jan Matejko, jeden z najwybitniejszych polskich malarzy. Rektor Szkoły Sztuk Pięknych.
Tworzył obrazy o tematyce historycznej, batalistycznej. Najsłynniejsze dzieła to;
„Bitwa pod Grunwaldem” , „Stańczyk”
Rodzinny dom artysty jest na ul. Floriańskiej, obecnie muzeum „Dom Matejki”
Bardzo dziękujemy Pani Adriannie Gajdziszewskiej za przygotowanie, specjalnie dla
naszego UTW bardzo ciekawego wykładu.
Anna Różycka