Ostatni wykład w roku 2021 odbył się 21 grudnia. Wykład dr Piotra Zięby z Uniwersytetu Rolniczego, który jako student zaczynał naukę na tym Uniwersytecie, a teraz jako pracownik naukowy Katedry Biotechnologii i Ogrodnictwa, zajmuje się obszerną tematyką grzybów. Królestwo grzybów pojawiło się około kilka miliardów lat temu. Do niedawna uważano, że grzyby to pochodne roślin, ale jak dalsze badania wykazały, grzyby mają więcej wspólnych cech ze zwierzętami, uważa się, że w przeszłości miały tych samych przodków. To pierwsze organizmy które zaczęły kolonizować ziemię. Pragrzyby ? prototaksy, odżywiały się żerując na innych organizmach żywych lub martwych. Większość grzybów to grzyby mikroskopijne i tylko 20 tyś. to grzyby wielkoowocnikowe a spośród nich 2 tys. gatunków jest jadalnych. W Polsce występuje około 300 ? 400 gatunków, a my znamy około 30 gatunków. Wiele gatunków które występują w Polsce i są uznawane jako niejadalne w krajach azjatyckich są przysmakiem i chętnie są zbierane. Różnorodność grzybów jest związana z ich trybem życia. Owocnik produkuje zarodniki, które są mikroskopijne, lądują one w glebie, na pniach drzew, taki zarodnik zaczyna żyć własnym życiem (z nich wyrasta nowy grzyb). Szacuje się, że w 1cm3 powietrza jest od 1000 -100000 zarodników. Grzyby żyją w symbiozie z drzewami, owadami oraz z innymi grzybami, tworzą mikoryzę czyli tak zwany internet lasu. To oznacza, że w glebie wszystkie zarodniki grzybów są połączone, mogą się porozumiewać i przesyłać sobie pożywienie. Różne gatunki grzybni w lesie są ściśle połączone z sobą i do dzisiaj naukowcy nie znają odpowiedzi na pytanie dlaczego w jednym miejscu rosną borowiki a obok muchomory. Jest więcej pytań niż odpowiedzi. Rozróżniamy grzyby saprofityczne, które żywią się martwą materią ?najwięcej w lasach, są to organizmy które produkują próchnicę umożliwiają samooczyszczenie wód. Grzyby pasożytnicze to organizmy które biorą pożywienie z roślin zielonych, zwierząt lub innych grzybów. Wywołują one choroby roślin. Grzyby patogeniczne to grzyby które żerują na człowieku . Większość to komensale które mogą wywoływać uczulenia, alergie. Grzyby to głównie świetny pokarm, ale coraz częściej są wykorzystywane w recyklingu i bioremediacji , ponieważ rozkładają substancje ropopochodne, rozkładają leki, wchłaniają metale ciężkie. Mają też zastosowanie w rolnictwie dzięki mikoryzie, jako środki ochrony roślin. Z grzybów robi się suplementy diety, leki oraz kosmetyki, również proszki do prania zawierają enzymy wyizolowane z grzybów. Japońskie badania dowodzą, że spożywanie regularne grzybów jest zdrowe, chroni nasz mózg przed demencją oraz alzheimerem.
Dlatego uprawa grzybów rozwija się dynamicznie na całym świecie. Największa produkcja oraz konsumpcja jest w Chinach oraz Japonii, a najczęstszymi grzybami komercyjnie uprawianymi jest pieczarka, boczniaki, shiitake, łuskwiaki, soplówka jeżowata jako grzyb leczniczy, zimówka aksamitno trzonowa oraz trufle.
Grzyby odgrywają istotną rolę w utrzymaniu równowagi ekologicznej na naszej planecie. Większość grzybów jest reducentami, sporofitami pobierającymi substancje odżywcze z podłoży organicznych i martwych organizmów. Grzyb trawi pokarm na zewnątrz swojego ciała, dzięki wydzielaniu silnych enzymów hydrolitycznych do podłoża. Bez tego ciągłego rozkładu podstawowe składniki odżywcze byłyby uwięzione w hałdach martwych zwierząt, gałęzi, liści i drzew. Składniki odżywcze stałyby się nieprzydatne dla nowych pokoleń organizmów i życie na ziemi uległoby zagładzie. Z roku na rok wzrasta liczba badań nad występującymi w grzybach substancjami leczniczymi i dietetycznymi. Grzyby odgrywają znaczącą rolę zarówno w przyrodzie jak i w gospodarce. Badane są możliwości wykorzystania grzybów w budownictwie, w kosmetologii, medycynie oraz innych dziedzinach gospodarki. Od niedawna w systematyce naukowej grzyby stanowią osobne królestwo, a badający je dział biologii to mykologia.
Jak widzimy w tytule wykładu świat grzybów jest fascynujący i jeszcze nie zbadany.
Teresa Michałowska