W dniu 1 marca gościł na naszym UTW historyk Kościoła dr Andrzej Gerlach, który wygłosił wykład o życiu i działalności metropolity krakowskiego Adama Sapiehy żyjącego w latach 1867- 1951.
Adam Sapieha urodził się w Krasiczynie, a pochodził z rodziny książęcej spokrewnionej z 90% rodów arystokratycznych (m.in. Zamojscy, Sanguszkowie, Czartoryscy). Rodzicami byli Adam Stanisław Sapieha i Jadwiga z Sanguszków. Ojciec zaprzyjaźniony był z przyszłym papieżem Leonem XIII, w związku z tym w czasie jego pontyfikatu rodzina Sapiehów była częstym gościem w Watykanie. Ojciec przyszłego kardynała na pozór dobry katolik, w rzeczywistości nie prowadził zbyt moralnego życia. Miał dzieci pozamałżeńskie, w tym dwoje z siostrą swojej żony. Jedno z nich – syna Jana wychowywała i uznała za swoje żona Jadwiga. Rodzina była zaprzyjaźniona z artystami, m.in. z Janem Matejko, na którego obrazach można znaleźć podobizny członków rodziny.
Adam wychowywał się z 9 rodzeństwa, w tym był przyrodni brat Jan. Razem chodzili do gimnazjum we Lwowie i mieli plany studiować prawo. Podczas studiów po ujawnieniu tajemnicy, Jan wyjeżdża do Ameryki, gdzie pozostaje do końca życia, a Adam zmienia studia na seminarium duchowne. Wyświęcony przez bpa Puzynę w 1894 roku, został skierowany do pracy w klasztorze w Jazłowcu, w którym przebywały głównie panny z rodzin arystokratycznych i szlacheckich. Po 2 latach, nie licząc się z biskupem Lwowa, postanowił wyjechać na studia do Watykanu, przygotowując się tam do kariery kościelnej i dyplomatycznej. W tamtych czasach Lwów był metropolią a Kraków tylko prowincjonalnym miastem. Książęce pochodzenie i koneksje z papieżem dawały mu perspektywę szybkiego awansu i zapewniały bezkarność w razie nieposłuszeństwa przełożonym. Na Uniwersytecie Laterańskim ks. Adam Sapieha uzyskał stopień doktora prawa cywilnego i kanonicznego.
Po powrocie do Lwowa zajmował różne stanowiska, ale nie spełniały jego ambicji. Dzięki znajomości z papieżem Piusem X zostaje podniesiony do godności szambelana papieskiego i zaczyna kierować sekretariatem ds. polskich. Ma wtedy decydujący głos w sprawie nominacji biskupów z terenu ziem polskich. Lwów w tamtym czasie był siedzibą 3 metropolii podległych papieżowi: katolickiej, greko-katolickiej i ormiańskiej.
Po śmierci krakowskiego biskupa Puzyny w listopadzie 1911 roku, na wniosek cesarza Franciszka, ks. Adam Sapieha otrzymuje sakrę biskupią. Ingres do katedry wawelskiej w 1912 r. przyciągnął przedstawicieli najważniejszych rodów arystokratycznych Galicji.
Z chwilą odzyskania niepodległości w 1918 roku, bp Sapieha staje się jednym z najważniejszych w Episkopacie. Muszą zostać scalone episkopaty z 3 zaborów. Jest to zadanie b. trudne. Nuncjuszem papieskim jest wtedy bp Ratti – późniejszy papież Pius XI (od 1921r.). Biskup Sapieha wchodzi z nim w konflikt, zwłaszcza przy negocjacjach w sprawie konkordatu i Ratti zapamięta to, bo bp Sapieha będzie czekał na nominację kardynalską aż do śmierci papieża w 1946 roku.
W okresie międzywojennym bp Sapieha był przeciwnikiem pochówku na Wawelu pisarzy: H. Sienkiewicza i J. Słowackiego a w 1935r. Józefa Piłsudskiego, którego pozwolił tymczasowo pochować w krypcie św. Leonarda. W tym czasie miał poglądy antysemickie, m.in. sprzeciwiał się wspólnej nauce dzieci polskich i żydowskich. Zmienił radykalnie poglądy po wybuchu II wojny światowej.
W 1939 roku stał się nieformalnym przywódcą Kościoła w Polsce po ucieczce rządu i kard. Hlonda – Prymasa Polski. Aktywnie udzielał pomocy biednym, dzieciom polskim i żydowskim. Kiedy gubernator H. Frank zajął Wawel na swoją rezydencję, bp. Sapieha słał listy do papieża Piusa XII o terrorze narodu polskiego. Papież popierał Hitlera z racji jego rzekomej walki z komunizmem i nie reagował na pisma.
W 1946 roku po otrzymaniu nominacji kardynalskiej zostaje metropolitą Archidiecezji Krakowskiej. Ostatnią wizytę w Rzymie składa w 1950 roku. Jest już wtedy chory. Umiera w lipcu 1951 roku.
Kard. Adam Sapieha był postacią wyrazistą, momentami kontrowersyjną, ale znaczącą w historii Kościoła w Polsce. Dzięki dr Andrzejowi Gerlachowi mogliśmy dowiedzieć się o nim wielu interesujących rzeczy i poznać barwną historię jego życia.
Anna Płachta