Opowieść o wybitnym polskim pogromcy mikrobów

Odonie Bujwidzie.

     Postać tego zasłużonego dla mikrobiologii i szerzenia oświaty Polaka przybliżył nam 7. listopada 20203 r. prof. dr hab. Uniwersytetu Rolniczego Jan Szarek, przyjaciel rodziny Bujwidów.

     Pan Profesor zaprezentował film o rodzinie Bujwidów, który interesująco uzupełnił ciekawymi informacjami znanymi sobie z bliskich kontaktów z członkami rodziny.

     Odo Bujwid (1857 – 1942) był pierwszym polskim bakteriologiem, pionierem higieny i profilaktyki zdrowotnej. Jako pierwszy polski naukowiec zajmował się produkcją szczepionek przeciw wściekliźnie, tężcowi, czerwonce, a w czasie okupacji niemieckiej przeciwko durowi plamistemu, które konspiracyjnie dostarczał ludności polskiej i walczącemu podziemiu.

     Stworzył tuberkulinę niezbędną w wykrywaniu gruźlicy. Studiował medycynę na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, a współpracując z Robertem Kochem w Berlinie i Ludwikiem Pasteurem w Paryżu, doskonalił specjalizację bakteriologiczną. Bakteriologią zainteresował się po śmierci ukochanej siostry zmarłej na cholerę.

     Uzyskaną wiedzę wykorzystał od razu w praktyce, zakładając w Warszawie pierwszy w Polsce instytut zapobiegania wściekliźnie.

     W 1893 r. Rada Wydziału Lekarskiego UJ zaproponowała mu objęcie nowo utworzonej katedry higieny. Natychmiast rozpoczął wytężoną pracę naukową, a także stworzył w Krakowie drugi w kraju zakład szczepień pasteurowskich.

     Należy podkreślić, że obok pracy naukowej (m.in. nagroda za pracę na temat plwociny, odkrycie atenacji, podstawy szczepionek), aktywnie pracował społecznie. Upowszechniał oświatę, popierał walkę kobiet o prawo do studiowania. Razem z żoną, Kazimierą Klimontowiczówną, czołową polską feministką, założył I Prywatne Gimnazjum Żeńskie w Krakowie. Nic dziwnego, że jego cztery córki zdobyły wyższe wykształcenie, jako jedne z pierwszych kobiet w Polsce.

     Wiedząc, jak ważna dla zdrowia jest higiena, jako radny miasta Krakowa (1896) przyczynił się do założenia wodociągów i kanalizacji w mieście.

     Odo Bujwid był naukowcem i postępowym społecznikiem o głębokiej wiedzy, wielkich dokonaniach w zakresie bakteriologii i przeciwdziałaniu śmiertelnym chorobom, z pełnym poświęceniem służący szerzeniu oświaty i higieny. Jego masowa produkcja szczepionek na wysokim poziomie ratowała życie. Był człowiekiem niezwykle pracowitym i zorganizowanym. Poliglotą posługującym się dwunastoma językami. Według słów córki, Jadwigi Demlowej, nie znosił lenistwa, marnotrawstwa, był wrogiem picia wódki, palenia papierosów, gry w karty i przebywania w knajpach. Jak wspomina Profesor Szarek, rozgromił wesele w rodzinie, widząc, że pije się wódkę.

     W 1916 r. w wyniku ostracyzmu, zazdrości i nieprawdziwych oskarżeń o zbytnie bogacenie się na sprzedaży szczepionek, usunięto go z grona profesorów. Choć sąd wojskowy odrzucił oskarżenie, Senat UJ wykorzystał sytuację i zawiesił profesora jako wykładowcę. Pozbawiono go także wszystkich posiadanych przez niego odznaczeń i zdegradowano ze stopnia pułkownika.

     W 1921 r. Odo i Kazimiera Bujwidowie zaangażowali się w odnowę Zamku na Wawelu, gdzie znajduje się ich cegiełka pamiątkowa.

     Osiadł w majątku w Czasławiu, gdzie prowadził szeroką działalność naukową oświatową i społeczną. To w Czasławiu wybudował pierwszą szkołę wyposażoną w sanitariaty, wodociąg i kanalizację.

     Po śmierci żony pisał do niej piękne listy, a później dziennik.

     Odo Bujwid został pochowany na Cmentarzu Rakowickim.

     Bardzo dziękujemy Panu Profesorowi Szarkowi, że przybliżył nam postać tak ważnego dla Polski uczonego i społecznika. Cieszymy się, że Pan Profesor przedstawi nam również na następnym spotkaniu syna Otona, Jana Bujwida.

     Wszystkich zainteresowanych życiem i osiągnięciami Odon Bujwida odsyłam do artykułów i biografii dostępnych w internecie.

                                                                                                                                                     Ewa Kozłowska