19.04.2016 dr Renata Zawistowska wygłosiła drugi wykład poświęcony rozpoczętemu cyklowi, dzięki któremu poznajemy bliżej polskie królowe. Niektóre z nich miały znaczny wpływ na sprawy gospodarcze i polityczne kraju. Z reguły dobrze wykształcone, przygotowane do swojej roli, pochodzące z europejskich rodów królewskich wybranki naszych władców, bywały różnie przyjmowane w obcym dla nich kraju.
Poczet królowych rozpoczęła Bona Maria Sforza ze znanego włoskiego rodu córka Giano Galeazzo i Izabeli Aragońskiej, księżniczka Mediolanu i Bari urodzona w 1494r. na zamku Vigerano. Matka wychowywała ją nie na matkę i żonę lecz na królową. Szczupła blondynka znała języki, literaturę, taniec, jazdę konną. Starania o jej rękę dla owdowiałego króla Zygmunta I Starego rozpoczęły się ze strony polskiej w 1517 roku. Pierwsza żona króla Barbara Zapolya księżniczka Siedmiogrodu zmarła wkrótce po porodzie drugiej córki w wieku 20 lat. Ślub per procura odbył się w Neapolu, a uczta ślubna składała się z 23 dań, wśród nich smakowita podobno zupa z pieprzu. Młodsza od męża o 30 lat, bardziej wykształcona miewała inne zdanie w sprawach dworskich i politycznych. Dążyła do umocnienia władzy królewskiej przez dziedziczenie tronu polsko-litewskiego, zwiększanie dochodu do skarbu państwa(skupowała tzw. królewszczyzny, które przynosiły państwu dochody). Była za porozumieniem z Portą Otomańską. Wychowała jedynego syna Zygmunta Augusta oraz cztery córki. Doprowadziła do elekcji 10-letniego Zygmunta. Po śmierci męża objęła Mazowsze, gdzie bardzo dobrze gospodarowała. W 1556 podjęła decyzję o wyjeździe( z ogromnym majątkiem) do Włoch. Pożyczyła 440 dukatów Habsburgom (swoim wrogom) tzw. sumy neapolitańskie. Na obrazie J. Matejki ?OtrucieBony? widzimy scenę podawania kielicha z trucizną przez Jana Wawrzyńca Pappacoda. Umiera w 1557 r. Pochowana w Bazylice św. Mikołaja w Bari.
Po bezpotomnej śmierci króla Zygmunta Augusta (syna Bony i Zygmunta Starego) tron obejmuje król elekcyjny Stefan Batory ? mąż Anny Jagiellonki(córki Bony i Zygmunta Starego).
Po śmierci Stefana Batorego wolna elekcja wybiera na króla Zygmunta Wazę, jedynego syna króla szwedzkiego Jana Wazy i księżniczki Katarzyny córki Bony. Tak więc wnuk pary królewskiej znany jako Zygmunt III Waza zostaje królem Polski po pokonaniu arcyksięcia Maksymiliana Habsburga pod Byczyną wybranego przez część szlachty. Kandydatka na jego żonę Anna Austriaczka (1573-1598) była 2 z 15 dzieci Karola Styryjskiego i Marii Bawarskiej. Znająca języki panna poślubia (per procura) w Gratzu króla polskiego, potem wyrusza z Wiednia z 11 tys. konnych i pieszych do Polski. Na Wawelu odbył się turniej rycerski( ostatni) a w Katedrze Wawelskiej koronacja. Zygmunt potrzebował Anny; towarzyszyła mu w podróżach . Z jednej ?do Upsali (koronacja na króla Szwecji) wracali z małą trumienką. Wieku dojrzałego dożyło dwoje z ich pięciorga dzieci - Władysław IV Waza i Anna. Królowa zmarła w wieku 25 lat(1598) wskutek krwotoku podczas porodu syna Krzysztofa, który przeżył kilka chwil. Pochowana dopiero w 1599 w Kaplicy Jagiellońskiej.
Z domu Habsburgów pochodziła druga żona Zygmunta - Konstancja, była bowiem młodszą o 15 lat siostrą Anny. Matka przygotowała ją do roli żony Zygmunta III Wazy, a ten zgodził się poślubić siostrę zmarłej żony(było to uznawane za kazirodztwo). W 1605 roku wyrusza poselstwo do cesarza a potem do Gratzu. Po ślubie orszak wyrusza do Polski, aby 4 grudnia spotkać się w Łobzowie. Po rokoszu Mikołaja Zebrzydowskiego król nabrał dystansu do polskich poddanych, również Konstancja nie podbiła ich serc -była wyniosła i zimna. Bardzo pobożna, uczyniła ze swoich komnat dom modlitwy. Zwalczała protestantów; za odmowę przejścia na wiarę chrześcijańską skazała na śmierć jednego z Arian. Z ich 7-ga dzieci wieku dojrzałego dożył Jan Kazimierz. Konstancja zmarła w 1631 roku w wieku 40 lat po udarze jakiego doznała w czasie procesji Bożego Ciała. Król z żalu nie był w stanie wyprawić jej pogrzebu.
Wiele kontrowersji wzbudził wybór Władysława Jagiełły. Poślubił bowiem swoją poddaną Elżbietę Granowską z Pilczy(1372-(82)-1420) nie tyle z miłości ile z potrzeby serca. Była jedyną córką wojewody sandomierskiego i Jadwigi Melsztyńskiej. Spadkobierczyni dóbr Pileckich została porwana i poślubiona w wieku 16 lat przez rycerza Wisła Sambora. Rodzina zorganizowała ratunek ; Jan z Iićina najechał jego dobra i porwał mu żonę. Ok. 1390 roku Elżbietą zainteresował się jej krewny Spytek z Melsztyna, który postanowił wydać ją za mąż za swojego kuzyna Wincentego Granowskiego. Po jego nagłej śmierci w 1410 przeniosła się do Łańcuta, utrzymywała stosunki z siostrą Jagiełły Aleksandrą. Dochodziło do spotkań króla z Elżbietą. Małżeństwo zostało zawarte w 1417roku , mimo protestów możnowładców, co udokumentował Jan Długosz, również niechętny nowej III żonie króla pisząc, że ten poślubił 3-krotną wdowę, połogami wyniszczoną(5-ro dzieci), ze zmarszczkami i suchotami. Koronowana na królową, zmarła właśnie na suchoty w maju 1420 roku. Wg Długosza Kraków się cieszył, pojawiały się niewybredne żarty i paszkwile. W 200 lat po śmierci jej zwłoki przeniesiono z Katedry Wawelskiej w inne miejsce, nie wiadomo jednak gdzie.
Dr Renata Zawistowska tym razem w stroju z epoki , przedstawiła powyższe wybrane szczegóły z życia koronowanych na królowe żon polskich władców. Dziękujemy serdecznie za bardzo ciekawy wykład, piękny język, ogromną wiedzę połączoną z pasją historyczną.
Stanisława Błaut