Wykład Pani Adrianny Gajdziszewskiej Uniwersytet Papieski J.P. II na temat:
"Jak zrozumieć sztukę współczesną", który odbył się dnia 18.10.2022 r.
wygłoszony na spotkaniu Uniwersytet u Trzeciego Wieku w Dobczycach.
Jak zrozumieć sztukę współczesną? (Jak oswoić się ze sztuką współczesną?)
Na początek pytanie: Co to jest sztuka?
Sztuka - jeśli są w niej aspekty:
- tytuł - cel / funkcja
- tematyka / problematyka
- wizualność
Sztuka to obiekty, dzieła które chcą nam coś przekazać, zwrócić uwagę, uwrażliwić, spowodować pewne przemyślenia, refleksje i w efekcie ukierunkować nasze myśli, działania. Można powiedzieć, że sztuka zawsze odpowiadała na codzienność życia.
Prehistoria - w sztuce dominują postaci zwierząt, polowania na zwierzęta itp. ponieważ to dominowało w ich życiu codziennym.
Starożytność - w sztuce widoczne są postaci faraonów, mumifikacje i inne bardzo bliskie myślom o życiu po śmierci.
Starożytna Grecja - sztuka dotyczy głównie używanych wtedy naczyń, budowanych świętych, bogów.
Gotyk - tu bliska myślom ludzkim była wiara, a więc w sztuce dominowały katedry, świątynie, obiekty sakralne.
Renesans - to czas, gdy odchodzi się od wiara, a uwaga idzie w kierunku człowieka, a więc pojawiają się postaci ludzi. Typowa rzeźba z tego okresu "Michał Anioł".
Barok - nawrót wiary, a więc w sztuce znów dominują kościoły.
Romantyzm - czasy niepewne, powstania, a więc w sztuce pojawiają się obrazy rozstrzelań ludzi i inne drastyczne sceny, w których stosowano grę światła kolorów podnoszące dramatyzm tego okresu życia ludzi.
Realizm - okres, w którym uwaga idzie w kierunku pracy ludzi, a więc sztuka zaczyna prezentować pracę, trudności w pracy, wysiłek, ból ciała.
1839 r. - powstaje fotografia, która zastępuje i upraszcza czynności rzeźbienia, malowania, jednak powstałe dzieła były bardzo statyczne.
Impresjonizm - najbardziej charakterystyczną cechą sztuki impresjonistycznej było dążenie do oddania zmysłowych, ulotnych momentów - "złapania uciekających chwil". Odrzucono tematy Biblijne, mitologiczne, a zamiast tego pojawiła się wizja codzienności i współczesności. Artyści malowali ludzi w ruchu, w trakcie zabawy, wypoczynku, także w różnych aspektach świetlnych - czego nie może fotografia.
Surrealizm - artyści tego nurtu kreowali obrazy burzące logiczny porządek rzeczywistości. Często były to wizje z pogranicza snu, fantazji, halucynacji, odsunięte od realizmu, mające widza szokować.
Futuryzm - założeniem było tu odrzucanie przeszłości i tradycji, a patrzenie w przyszłość i nowoczesność. Kult nauki i techniki, wiara w rozwój ludzkości. Typowy obraz z tego okresu "Dynamizm psa na smyczy", który pokazuje wielką funkcję ruchu, prezentuje fazy ruchu.
Abstrakcjonizm - odejście od rzeczywistości, to sztuka abstrakcyjna, bezprzedmiotowa, której zadaniem nie było odzwierciedlanie rzeczywistości lecz zachęcanie do myślenia.
Dadaizm - zerwanie z tradycją i swoboda twórcza. Posługiwanie się absurdem, dowcipem. Przykładem może być "pisuar" wysłany na wystawę w 1917 r. przez Duchampa.
Suprematyzm - zakładał całkowite oderwanie sztuki od rzeczywistości, maksymalne uproszczeni e form. Ważne było uczucie towarzyszące odbiorowi dzieła, a nie to co obrazuje. Przykładowa praca "Czarny kwadrat na białym tle" Kazimierza Malewicza.
Hiperrealizm - więcej niż realizm, przedstawianie rzeczywistości z jak największą precyzją (np. malowanie dokładnie według zdjęcia).
Ekspresjonizm abstrakcyjny - cokolwiek może być sztuką np. chlapanie farbą, malowanie kijkiem, czymkolwiek. W takiej pracy musi być jednak jakiś schemat.
Konceptualizm - liczy się głównie koncepcja, a nie technika i umiejętności.
Sztuka współczesna - aktualny okres w dziejach sztuki, którego początek umownie wyznaczono na połowę XX wieku (po drugiej wojnie światowej). Nie podlega on jeszcze ustalonym, czasowym podziałom. Na skomplikowany obraz tej sztuki składają się różnorodne ruchy artystyczne, tendencje, manifesty. Początku sztuki współczesnej upatruje się w działalności dadaistów. Sztuki współczesnej nie można zamknąć w jednolitych formułach. Nie istnieją żadne ograniczenia estetyczne czy techniczne w wypowiedzi artystycznej.
Banksy - brytyjski artysta tworzący oryginalną formę sztuki ulicznej łączącą ze sobą graffiti i technikę szablonową oraz odważne często bardzo ryzykowane umiejscowienie swoich prac np. na ulicy.
Joanna Rajkowska - artystka wizualna pracująca w Warszawie i Londynie. W pracy wykorzystuje swoje ciało. Choroba, słabość i niewydolność ciała jest często tłem jej prac. Porusza trudne tematy, które powinny obudzić wrażliwość, poruszyć człowieka np. "Pozdrowienia z Alei Jerozolimskich 2022". Przekraczanie granic życia prywatnego i publicznego są najbardziej kontrowersyjną stroną działalności tej artystki.
Yayoi Kusama - japońska artystka, która swoją twórczość nazywa sztuką obsesyjną. Od 1977 r. mieszka i tworzy w tokijskim szpitalu psychiatrycznym i otwarcie mówi o swoich problemach psychiatrycznych. Jej znakiem rozpoznawczym są krzykliwe wzory najczęściej kropek, którymi pokrywa swoje dzieła (instalacje, kolaże, obrazy, rzeźby). Jej prace często intrygują i prowokują do całkowicie skrajnie różnego odbioru, a przez to działają na odbiorcę dając do myślenia.
Zbigniew Libera i jego "Lego obóz koncentracyjny" z 1996 roku. To połączenie trudnego tematu obozów koncentracyjnych z Klockami Lego, miało zastanowić, poruszyć nasze myślenie.
Marina Abramovic - do wyrażania emocji też wykorzystuje swoje ciało np. siedząc bez ruchu i patrząc w oczy komuś w ciszy (bez słowa). To powodowało różne, nieraz ogromne emocje u ludzi uczestniczących w spektaklu.
Widzimy więc, że sztuka współczesna wyzwoliła się od uzależnień rynkowych. Nie ma żadnych ram ograniczających twórczość artystów współczesnych. W wypowiedzi artystycznej jest całkowita dowolność tematów, technik, środków czy pomysłów na dzieło.
Jak więc rozumieć współczesne dzieła sztuki? Dzieła sztuki powinny na nas działać, a więc po prostu podejdźmy do nich, popatrzmy uważnie na nie i zastanówmy się co chcą nam przekazać, a więc po prostu przeżyjmy je.
Opracowanie Zofia Polończyk.