ks. Józef Poniatowski – bohater narodowy: człowiek i mit
wykład Janusza Sepioła
W dniu 3 grudnia 2024r. wysłuchaliśmy z zainteresowaniem wykładu p. J. Sepioła – entuzjasty Napoleona Bonaparte i jego epoki. Bohater wykładu był mocno związany z cesarzem Francuzów.
Ród Poniatowskich wypłynął i zaczął mieć znaczenie w XVIII w. Składał się z 4 braci:
1. Kazimierz – podkomorzy i starosta spiski, przyczynił się do I rozbioru Polski
2. Andrzej – feldmarszałek i ojciec Józefa oraz Marii Teresy.
3. Michał Jerzy – prymas, źle zapisał się w historii, uznany za zdrajcę i powieszony w 1794 r. w Warszawie
4. Stanisław August – ostatni król Polski, uważa się, że z nadania Rosji. Panował w latach 1764 –94
Był człowiekiem wykształconym i inteligentnym, ale podatnym na obce wpływy. Do jego osiągnięć należy założenie Szkoły Rycerskiej i Szkoły Artystycznej oraz zbudowanie Pałacu na Wodzie w Łazienkach. Za jego panowania uchwalono Konstytucję 3 Maja. Zaopiekował się także bratankiem Józefem zastępując mu ojca i wychowując na Polaka. Józef urodził się bowiem w Wiedniu, słabo posługiwał się polszczyzną, zwłaszcza na piśmie. Miał zainteresowania wojskowe i w tym kierunku się kształcił.
Swoje umiejętności miał okazję wykazać po uchwaleniu Konstytucji 3 Maja, gdy stanął na czele korpusu wojska w jej obronie. Jednak Konfederacja Targowicka zniweczyła osiągnięcia Sejmu Czteroletniego. Zaczęto przygotowywać armię do wojny. Po sukcesie bitwy pod Zieleńcami – wojskiem dowodził J. Poniatowski, król ustanowił medal Virtuti Militari. Gdy król przystępuje do Targowicy, ks. Poniatowski nie może się z tym pogodzić i wyjeżdża do Wiednia. Wraca jednak, gdy wybucha Powstanie Kościuszkowskie, dostaje szlify oficerskie i walczy w powstaniu. Kończy się ono jednak rzezią Pragi, gdy zabrakło dowódcy i zła sława ciągnie się za ks. J. Poniatowskim. Dochodzi do III rozbioru Polski. Warszawa znajduje się w zaborze pruskim, Książę staje się kolaborantem, prowadzi złe, hulaszcze życie. Wyrywa się z tego życia na skutek działań wojennych Napoleona Bonaparte i jego zwycięstwa nad Prusami w 1807 r. Cesarz planuje wojnę z Rosją i potrzebuje przyczółka do działań. Tworzy namiastkę państwa polskiego w postaci Księstwa Warszawskiego. Nadaje mu konstytucję, tworzy sądownictwo i władze. Namiestnikiem zostaje Francuz Davout a ministrem wojny i naczelnym wodzem ks. Józef Poniatowski. Powstaje 100-tysięczna armia. W 1809 r. wybucha wojna z Austrią, Książę podąża na południe i wkracza do Krakowa. III zabór austriacki zostaje przyłączony do Ks. Warszawskiego.
W 1812 r. Napoleon wyrusza na Moskwę, wśród dowódców jest także ks. Poniatowski. Wyprawa kończy się klęską a Książę zostaje ranny. Po przedostaniu się do Wilna i rekonwalescencji zbiera armię i mimo zakusów Prus i Rosji pozostaje wierny Napoleonowi. W 1813 r. ma miejsce bitwa pod Lipskiem zwana bitwą narodów. Wówczas dowodzi korpusem polskim a z rąk cesarza otrzymuje tytuł marszałka Francji, jednak po kilku dniach tonie w nurtach Elstery, po ciężkich ranach. Był problem z identyfikacją z powodu peruki, a raczej jej braku, którą nosił przez większą część życia. Pochowany został w Lipsku, potem przeniesiony do Warszawy, a wreszcie w 1817r. spoczął na Wawelu.
W 1830r. zamówiono pomnik Księcia na koniu u rzeźbiarza L. Torvaldsena, który po ukończeniu nie spodobał się zleceniodawcom, bo przedstawiał J. Poniatowskiego w stroju cesarza rzymskiego. Zabrany do zbiorów prywatnych wrócił po odzyskaniu niepodległości i stanął przed Pałacem Saskim. Po powstaniu warszawskim został wysadzony. Jednak Duńczycy w latach 50-tych odlali nowy pomnik wg poprzedniego wzoru i oddali go Polsce. Stoi od tego czasu przed Belwederem – siedzibą prezydenta Polski.
Losy ks. Józefa Poniatowskiego były bardzo złożone, składały się z dobrych i złych czynów, jednak możemy go uznać za bohatera, bo przeważyły zachowania patriotyczne i godne pochwały.
Wykład był bardzo ciekawy, przedstawiał historię przedstawioną przez pasjonata Napoleona i jego czasów.
Anna Płachta