Analiza dzieła sztuki

      Wykład mgr Adrianny Gajdziszewskiej z dnia 15 kwietnia rozpoczął a zarazem wprowadził cykl wykładów o wielkich malarzach i ich dziełach. Tego rodzaju wykłady wymagają bezpośredniego uczestnictwa. Ich treścią jest prezentacja obrazów i ich analiza.

Omówienie wykładu będzie więc opierało się na najważniejszych wskazówkach dotyczących kierunków i metod analizy dzieła sztuki, w tym wypadku malarstwa.

Artyści działali i działają na odbiorcę wieloma środkami wyrazu. Najważniejsze to kompozycja, kolor i światło.

Analiza dzieła sztuki to metoda badawcza polegająca na rozpatrywaniu jakiegoś problemu czy zjawiska dotyczącego dzieła sztuki. Dzięki analizie można wyodrębnić z całości różne elementy dzieła i zbadać każdy z osobna. Na analizę dzieła sztuki składają się opis, analiza formalna, analiza treściowa (ikonograficzna) i interpretacja.

Analiza ikonograficzna dotyczy treści i tematu. Obrazy są reakcją artysty na temat mu aktualny, osobisty (F. Goya, Rozstrzelanie powstańców madryckich 3 mata 1808 r.). Temat może też być nieangażujący (Józef Mehoffer, Rynek krakowski). Bardzo często obrazy przedstawiają motywy ikonograficzne, ustalone w kulturze, jak postaci religijne czy zaczerpnięte z mitologii. Wskazana jest wtedy wiedza dotycząca tych kultur. Łatwiej bowiem zinterpretować przesłanie artysty. Niektóre tematy mają wywołać efekt estetyczny, mamy się obrazem zachwycać. Służą temu odpowiednio dobrane linie i kolory (np. obrazy malarzy secesyjnych).

Pani Adrianna pokazała na przykładzie obrazu Jana van Eycka, Portret małżonków Arnolfini szczegółową analizę dzieła. Każdemu jego elementowi przypisane jest symboliczne znaczenie. Miotełka, różaniec i lustro - wstrzemięźliwości i czystości przedmałżeńskiej, piesek - wierności małżeńskiej, świeca - obecności Chrystusa, inskrypcja na ścianie jest dowodem obecności autora na ceremonii zaślubin.

Analiza formalna dotyczy barw, światła i ekspresji.

Wszystkie te środki wyrazu artystycznego wpływają na naszą wyobraźnię i emocje. O odbiorze dzieła może decydować kształt obrazu, dramatyzm, dynamiczność bądź statyczność. Ważna dla wyobraźni jest np. kompozycja otwarta, która w przeciwieństwie do zamkniętej prowokuje do wyjścia wyobraźnią poza ramy obrazu (impresjoniści).

Analizie dzieła podlega również perspektywa. Kulisowa, gdy jeden element zachodzi na drugi, pasowa - obraz podzielony na pasy (staroegipskie hieroglify, najwyższy pas postacie najważniejsze), żabia, z lotu ptaka, powietrzna (w dalszym tle kolory rozmyte).

Kontrast światła i cienia odpowiednio przez artystę uwidoczniony na obrazie kieruje nasz wzrok na te elementy, na które artysta chce , byśmy zwrócili uwagę.

Ekspresja może być wywołana mimiką ( Helenka Wyspiańskiego), symboliką ( Francois Gerard, Amor i Psyche),atmosferą niepokoju ( Van Gogh, Pole pszenicy z krukami), uczuciami metafizycznymi, oderwanymi od rzeczywistości (S.I Witkiewicz , Tworzenie świata).

Wykład mgr A. Gajdziszewska zakończyła przykładami form dzieł w różnych wiekach:

- renesans - Pierro della Francesca, Idealne miasto,

- barok - Caravaggio, Judyta odcinająca głowę Holofernesowi,

- klasycyzm - J.L. David, Porwanie Sabinek,

- romantyzm - F. Goya, Rozstrzelanie powstańców madryckich,

- impresjonizm - C. Monet, Impresja wschód słońca,

- ekspresjonizm - E. Munch, Krzyk.

W odbiorze dzieła sztuki ważna jest wiedza dotycząca epoki, czasu powstania obrazu, życia twórcy czy tła kulturowego, bo pełniejsza jest interpretacja. Nie zawsze jest to konieczne. Często wystarczą emocje i wrażenia.

Wykład mgr Adrianny Gajdziszewskiej był niezwykle interesujący, świadczący o rozległej wiedzy z dziedziny sztuki i zaangażowaniu. Dziękujemy.

                                                                                                                         Ewa Kozłowska