Gorce to góry stosunkowo mało znane i odwiedzane, można tu jeszcze samotnie pochodzić i zakosztować kontaktu z dziką przyrodą. Jest to pasmo górskie leżące w Beskidach Zachodnich, a jego najwyższy szczyt to Turbacz 1315 m. Zostały odkryte na początku XIX wieku. Władysław Orkan pochodzący z Poręby Wielkiej młodopolski pisarz, w Gorcach umiejscowił akcje swoich najbardziej znanych utworów. Dzięki temu zainteresowali się nimi turyści. Wkrótce pojawiły się pierwsze przewodniki oraz mapy. Działacze Polskiego Towarzystwa Turystycznego wytyczyli szlaki i postawili bazy noclegowe. Po II wojnie światowej, po wybudowaniu schroniska pod Turbaczem, góry te coraz liczniej odwiedzali turyści. Powstanie w 1972 r. Gorczańskiego Parku Narodowego powiększyło ich atrakcyjność. Przyciągają nadal turystów ciszą i spokojem, wspaniałymi krajobrazami oraz dobrze zachowaną przyrodą.
Naszą wyprawę rozpoczęliśmy od zwiedzenia ekspozycji przyrodniczej w Ośrodku Edukacyjnym Gorczańskiego Parku Narodowego w Porębie Wielkiej. Mieści się on w parku dworskim hr. Wodzickich. Uzupełnieniem wiedzy o Gorczańskim Parku Narodowym jest film, który z zaciekawieniem wszyscy oglądali. Jest to 40 minutowa opowieść ukazująca bogactwo gorczańskiej przyrody. Lektorką filmu była Pani Krystyna Czubówna. Jej spokojny, aksamitny głos sprawił, że film oglądało się z wielką przyjemnością. Jednak główną atrakcją ośrodka jest urządzona w zabytkowych piwnicach ekspozycja prezentująca bogactwo przyrodnicze Gorczańskiego Parku Narodowego. Wystawa mieści się w 5 salach i odzwierciedla wędrówkę szlakiem turystycznym, która zaczyna się w dolinie górskiego potoku, prowadzi w coraz wyższe partie Gorców przez buczynę karpacką, bór świerkowy i polanę reglową. Zwiedzając wystawę można poznać życie roślin i zwierząt zamieszkujących park narodowy oraz posłuchać głosów lasu. Stanowiska interaktywne i ścieżki dźwiękowe zaaranżowano w taki sposób, aby zwiedzający mogli samodzielnie wybrać drogę poznania przedstawionych tematów. Szkoda, że mieliśmy ograniczony czas na tą część programu, gdyż można było jeszcze zwiedzić bardzo ciekawy park dworski, ale polecamy wszystkim udającym się w Gorce zatrzymać się w Porębie Wielkiej i zwiedzić zarówno wystawę jak i park.
Na Polanie Tobołów Widok z Suchory W drodze powrotnej
My natomiast udaliśmy się do Koninek, pod wyciąg , który znajduje się na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego. Wyciąg a dokładniej mówiąc to kolej krzesełkowa otwarta w 1982 roku, która wywozi turystów z Ośrodka Ostoja na górną stację na Polanie Tobołów. Pełni obaw i my wyjechaliśmy na Górę Tobołów, która liczy 994 m n .p. m. Z Polany Tobołów, która rozciąga się na wierzchołku góry można podziwiać piękną panoramę Gorców. Po krótkim odpoczynku udaliśmy się na pobliską Polanę Suchora, na której znajduje się obserwatorium astronomiczne Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Z Tobołowa prowadzą szlaki turystyczne na Obidowiec, Stare Wierchy i Turbacz. My ucieszywszy oczy pięknymi widokami przystąpiliśmy do głównego celu wyprawy czyli pieszego zejścia z góry do dolnej stacji w Koninkach.
Podczas schodzenia każdy z nas znalazł coś dla siebie: jedni podziwiali przepiękne kolory lasu, drudzy szukali grzybów, a jeszcze inni znaleźli ślady dzikich zwierząt. W taki oto sposób pokonaliśmy 7,5 kilometrów. Zmęczeni ale dumni z siebie, że pokonaliśmy taką trasę dotarliśmy na miejsce biwakowe ?Oberówka? gdzie czekało już na nas palące się ognisko. Pieczona na ognisku kiełbasa bardzo nam smakowała, nie mogło obyć się bez zaśpiewania ?Płonie ognisko? w tak pięknym miejscu i miłym towarzystwie. Tak zakończyliśmy nasza wycieczkę i nawet deszcz, który na końcu zaczął padać nie popsuł nam wrażeń jakich doznaliśmy podczas pobytu w Gorczańskim Parku Narodowym. Myślę, że po Beskidzie Wyspowym, Beskidzie Makowskim i Gorcach, w następnym roku będą już tylko Pieniny.
Widok na Gorce każdy zabrał ze sobą
Tekst i zdjęcia Stanisława Błaszak
/Więcej zdjęć w zakładce Galeria /
29 września 2020 roku odbyło się kolejne z zaplanowanych spotkań uczestników Uniwersytetu III-go wieku w Dobczycach z ciekawymi ludźmi. W tym dniu gościliśmy Panią Elżbietę Polończyk-Moskal, autorkę książki pt. ?Świece zgasiła wojna?, w której opisuje dzieje dobczyckich rodzin żydowskich. Tytuł spotkania: ?Dobczyccy Żydzi na starych fotografiach? odnosił się wprost do wystawionego w foyer Regionalnego Centrum Oświatowo-Sportowego bogatego zbioru fotografii z końca XIX i pierwszych dziesięcioleci XX wielu. Zostały one odszukane w trakcie prac nad książką, a pochodzą zarówno ze zbiorów prywatnych jak i archiwów różnych instytucji i organizacji. Fotografie w dużych formatach robią ogromne wrażenie, stajemy twarzą w twarz z osobami, które kiedyś były sąsiadami naszych dziadków, naszych rodziców, zwykłymi mieszkańcami Dobczyc, którzy zamiast do kościoła szli do synagogi. Kiedy patrzymy im prosto w oczy nasze refleksje o historii nabierają osobistego, ludzkiego wymiaru.
Pani Elżbieta opowiadała o tym, jak powstawała książka, o inspiracji wyniesionej z rodzinnego domu, o wzrastającej potrzebie udokumentowania historii, której ostatni żyjący świadkowie szybko odchodzą. Praca nad książką była nie tylko żmudnym poszukiwaniem i opracowywaniem dokumentów, ale także stała się dla autorki fascynującym przeżyciem spotkania i budowania przyjaźni z wywodzącymi się z Dobczyc żydowskimi rodzinami, żyjącymi dziś w Izraelu. O tym właśnie opowiadała Pani Elżbieta. Podzieliła się także informacjami o trudnościach, jakie napotkała w swojej pracy oraz o wszystkich, którzy Jej pomagali. Publikacja książki Pani Elżbiety Polończyk-Moskal jest bardzo ważnym wydarzeniem społecznym i kulturalnym dla mieszkańców Dobczyc, powinna też być dla nas obowiązkową lekturą. Jak powiedziała autorka, ta praca nie jest skończona, wciąż możliwe jest odnajdywanie nowych faktów z tej trudnej i przez lata pomijanej historii naszego regionu.
Autorka podczas promocji książki Wśród gości z Izraela Wystawa fotografii
Fot. DPI 24 Alicja Machnicka
Naszą wycieczkę w ten piękny jesienny dzień rozpoczęliśmy od urokliwego dworku Ignacego Jana Paderewskiego. Dworek znajduje się w miejscowości Kąśna Dolna w powiecie tarnowskim. Już Paderewski zauważył, że położenie dworu nie ma sobie równych. Front budynku zwrócony na wschód, pozwala w pogodne dni obserwować budzący się dzień. Sam dwór dzięki prostocie swojej formy, jasnym ścianom i proporcjonalnej bryle, sprawia miłe dla oka wrażenie.
Aranżacja wnętrz przywołuje czasy, kiedy mieszkał tu Paderewski. Stałe ekspozycje stanowią meble oraz przedmioty użytkowe przekazane przez Muzeum Narodowe w Warszawie. Całość dopełniają pamiątki związane z Patronem miejsca, które przybliżają jego prywatne i publiczne życie. Spośród najcenniejszych pamiątek jakie można obejrzeć, wymienić należy oryginalny fortepian czeskiej marki Petrof, na którym tworzył i grał mistrz. Znajduje się on w neorokokowym salonie. Cenne są także kufry podróżne oraz księgozbiór kompozytora.
Budynek pochodzi z pierwszej połowy XIX wieku, został zakupiony przez pełnomocnika I.J. Paderewskiego od rodziny Gostkowskich. Usytuowany jest na wzgórzu w 16 hektarowym parku, którego alejki obsadzone są lipami dębami oraz wiązami, a w niżej położonej części znajduje się staw. Paderewski przebywał w Kąśnej okresowo od 1897 do 1907 roku. Od 1979 r. gospodarzem dworku zostało Tarnowskie Towarzystwo Muzyczne od 1983 r. zaczęto organizować koncerty muzyki poważnej. W 1990 r. powstało Centrum Paderewskiego Tarnów ?Kąśna Dolna, która zarządza dworem i parkiem.
Po krótkim spacerze po parku, w którym znajdują się dwa popiersia kompozytora udaliśmy się do niedaleko położonych Ciężkowic. Miasto położone jest na Pogórzu Ciężkowickim nad rzeką Białą. W pobliżu znajduje się rezerwat przyrody ?Skamieniałe Miasto? z licznymi ostańcami skalnymi. Sam Rynek z wybudowanym w 1836 roku ratuszem, nad którym góruje wieżyczka zegarowa jest bardzo urokliwym miejscem, sprawia wrażenie że czas się tam zatrzymał. Pijąc kawę w ratuszowej kawiarni mogliśmy zakosztować tego spokoju podziwiając kamieniczki wokół Rynku. W górnej części Rynku znajduje się ? Ławeczka Paderewskiego?. Pomnik ten odzwierciedla naturalnej wielkości siedzącą postać I Paderewskiego oraz fortepian. Na bocznej ścianie instrumentu widnieje inskrypcja ?Wygrał Polskę na fortepianie?. Nasza grupa chętnie pozowała do wspólnego zdjęcia przy tym oryginalnym pomniku.
Nieopodal Rynku znajduje się neogotycki kościół pod wezwaniem Św. Andrzeja Apostoła. Jest to świątynia zaprojektowana przez Jana Sas-Zubrzyckiego. Została wzniesiona w latach 1901-1902 z cegły oraz kamienia. Wnętrze składa się z trzynawowego transeptu oraz krótkiego prezbiterium. Kościół od 2003 roku pełni rolę Sanktuarium Pana Jezusa Miłosiernego. Znajduje się w nim cudowny obraz Jezusa Miłosiernego podarowany miastu przez papieża Innocentego XI. Odwiedziliśmy także znajdujący się w pobliżu świątyni jeden z licznych w tej okolicy cmentarzy, cmentarz z okresu pierwszej wojny światowej. Leżą na nim wszyscy walczący żołnierze niezależnie po której stronie walczyli.
Dwór I.J. Paderewskiego w Kąśnej Dolnej. Sam Mistrz na ławeczce w centrum pobliskich Ciężkowic.
Do zwiedzenia pozostał nam już tylko główny cel wycieczki Tarnów. Zwiedzanie rozpoczęliśmy od Muzeum Diecezjalnego. Jest to najstarsze muzeum diecezjalne w Polsce. Mieści się w zabytkowych kamienicach z XVI wieku, w sąsiedztwie katedry. Najważniejszy dział zbiorów stanowią zabytki sztuki cechowo-gotyckiej , rzeźby i malarstwa z terenu Małopolski, reprezentujące tzw. szkołę krakowsko-sądecką. Są to zabytki bardzo ważne dla poznania poziomu i dziejów polskiej kultury średniowiecznej. Dla nas dodatkową atrakcją była możliwość zobaczenia oryginalnego obrazu skradzionego z kościoła Św. Leonarda w Lipnicy Murowanej. Będąc na wiosnę w Lipnicy dowiedzieliśmy się, że w miejscu w którym obecnie znajdują się jaskrawe, nie pasujące do wnętrza freski, znajdował się zabytkowy obraz, który został skradziony. Po odnalezieniu nie wrócił na dawne miejsce tylko przebywa w Muzeum Katedralnym w Tarnowie, gdzie mieliśmy okazję go podziwiać.
Następnym punktem zwiedzania była Katedra pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny, najbardziej reprezentatywnego zabytku Tarnowa. W swym pierwotnym, gotyckim kształcie, była to budowla bezwieżowa , jednonawowa z prostokątnym prezbiterium, wzniesiona z cegły z dodatkiem kamienia. Stopniowo pierwotna bryła kościoła była obudowywana kaplicami. Potężna wieża od zachodu została dobudowana do nawy głównej w końcu XV wieku. Jej dzisiejsza wysokość wynosi 72 metry. Dzisiejszy neogotycki wygląd katedra otrzymała po gruntownej renowacji i częściowej przebudowie w latach 1889-1900. Katedra słynie z renesansowych nagrobków przedstawicieli rodu Tarnowskich, oraz manierystycznego Ostrogskich, które uchodzą za jedne z najwybitniejszych dzieł sztuki w Polsce takich mistrzów jak: Berecci czy Padowano. Pomnik nagrobny Barbary Tarnowskiej jest uważany za najpiękniejszą rzeźbę przedstawiającą kobietę doby renesansu w całej Europie. Zaś piętrowy pomnik hetmana Jana Tarnowskiego i jego syna Krzysztofa za najbardziej monumentalny w Europie.
Po wyjściu z katedry udaliśmy się na starówkę, która nas urzekła swoim wyglądem. Rynek w Tarnowie znajduje się w centrum starego miasta. Wytyczony został w czasie lokalizacji miasta w 1330 roku zgodnie z zasadami średniowiecznej urbanistyki. Obecną zabudowę Rynku stanowią kamienice mieszczańskie powstałe w okresie od XVI do XIX wieku. Centralną część placu zajmuje renesansowy ratusz. Obecnie Rynek to miejsce tętniące życiem za sprawą licznych kafejek i odbywających się kiermaszy i imprez kulturalnych. Zwiedzając Tarnów nie można nie wspomnieć o prawie 50% populacji żydowskiej, która przed wojną zamieszkiwała w mieście. Społeczności żydowskiej dzięki licznym przywilejom żyło się w Tarnowie dobrze aż do drugiej wojny światowej. 9 listopada 1939 roku Niemcy zdewastowali i spalili wszystkie domy modlitw, w tym dwa największe synagogi w mieście. W 1941 roku rozpoczęli przymusowe koncentrowanie ludności żydowskiej z okolicznych wsi i miasteczek. W 1942 roku utworzono getto, z którego w latach 1942-1943 zostało wywiezionych i zamordowanych 30500 Żydów. O dawnej obecności Żydów w Tarnowie świadczy wiele miejsc, z których najsłynniejsze to Tarnowska Bima i ulica Żydowska. Na koniec został nam do obejrzenia pomnik bohatera Polski i Węgier generała Józefa Bema, który urodził się w Tarnowie.
Wycieczka za sprawą mnogości ciekawych zabytków, pięknej pogody wspaniałego przewodnika, który olbrzymią wiedzą i poczuciem humoru przenosił nas w czasy historii i oglądanych miejsc - była bardzo ciekawa. Oby więcej takich.
Jeszcze spojrzenie na katedrę...... ratusz... jedną z uliczek. Stanisława Błaszak /Więcej zdjęć w zakładce Galeria/
Jak co roku na początku roku akademickiego bierzemy udział w jakimś wydarzeniu kulturalnym.
Tym razem wybraliśmy się do Teatru Stu. Okazja była wyjątkowa bowiem teatr obchodzi jubileusz 55 lecia istnienia. Zacytuję słowa dyrektora teatru Krzysztofa Jasińskiego: ?Gdy naukowcy wciąż opracowują szczepionkę dla ciała my już teraz zapraszamy po szczepionkę dla duszy?. Więc korzystając z zaproszenia postanowiliśmy pójść na coś lekkiego. Wybór padł na komedię ?Kogut w rosole?. ?Dzikie Buhaje?, grupa bezrobotnych mężczyzn bez perspektyw na przyszłość postanawia założyć grupę, która ma występować na scenie jako striptiserzy. Rozpoczynają mordercze treningi i mozolne przygotowanie choreografii. Czy mężczyznom wystarczy determinacji i wiary w swój sukces? Mają ogromne obawy gdyż ich sylwetki nie są doskonałe a tańczą jak przysłowiowy ? garbaty z kulawym?. Ze ściąganiem spodni też mają problem.
W finale tej przezabawnej komedii przekonamy się o męskiej przyjaźni, wierze w niemożliwe i pokonywaniu własnych ograniczeń.
Sztuka czerpie dużo z humoru sytuacyjnego. Reżyser nie stroni od pokazania ?męskiej natury?, stąd na scenie słychać przekleństwa i pieprzne komentarze. W tle przewijają się wątki kryzysu, zdrady, rozwodu, ale ani na moment nie dominują nad tonem komediowym. Jest śmiesznie lekko i przyjemnie.
To, że bawi nas do łez już 10 lat (premiera odbyła się 11 października 2010 roku) świadczy, że jest zapotrzebowanie na tego typu komedie, chociaż niektórzy mogli być nieco zgorszeni.
Stanisława Błaszak
Wykład inauguracyjny dr hab. Michała Rusinka pt. Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej
W dniu 15 września, wcześniej niż zwykle zainaugurowaliśmy nowy rok akademicki 2020/2021 w naszym UTW. Wzorem lat ubiegłych zaprosiliśmy na tę uroczystość znakomitego wykładowcę. Był nim dr hab. Michał Rusinek - sekretarz Wisławy Szymborskiej, poeta, wykładowca UJ i prezes Fundacji im. Wisławy Szymborskiej. Od Jej śmierci minęło 8 lat, ale dla p. Profesora 15 lat spędzonych u boku Noblistki, wspaniałej poetki i niezwykłego Człowieka jest nadal świeże i chętnie o tym opowiada. Na podstawie tych przeżyć i pracy powstała książka o tytule naszego wykładu.
Fot. DPI 24
Jednak zanim zaczął się wykład, p. Prezes Stanisława Błaszak powitała zaproszonych gości: p. v-ce Burmistrz, p. Dyrektora RCOS i p. Dyrektora Biblioteki. Goście życzyli wszystkim słuchaczom udanych spotkań, dobrego zdrowia i spełniania swoich marzeń. Po wysłuchaniu Gaudeamus, rozpoczął się wykład.
Znajomość pana Rusinka z p. Szymborską zaczęła się w roku 1996, kilka miesięcy przed Noblem, zaraz po zakończeniu studiów na UJ. Na sekretarza rekomendowała go prof. T.Walas, u której zaczynał właśnie studia doktoranckie. Po wiadomości o nagrodzie Nobla było wiele spraw do załatwienia, potrzebny był sekretarz na pierwsze kilka miesięcy, które przedłużyły się do 15 lat. Jak opowiadał p. Rusinek, nie było w tej pracy nic zwyczajnego, bo Osoba, dla której pracował była niezwykła i niepowtarzalna. Wisława Szymborska chciała żyć tak jak dawniej, ale nie było to już możliwe. Była osobą skromną, nie lubiącą rozgłosu, bywania w wielu miejscach i to było dla niej trudne, bo od wielu zaproszeń nie można się było wymówić. Nie bez powodu nazwała nagrodę Nobla ?katastrofą sztokholmską?. Jak bardzo to zakłóciło jej dotychczasowe życie świadczy fakt, że dopiero w 2000 roku wydała kolejny tomik wierszy. Jej utwory powstawały powoli, po głębokim namyśle, korzystała przy tym z wcześniej zapisanych w notesie fraz i zwrotów, które po wykorzystaniu wykreślała. Mówiła, że wiersze powinny leżakować. Gdy wiersz był gotowy, przepisywała go na maszynie przez kalkę, kopię zostawiając sobie a oryginał przepisywał na komputerze pan sekretarz. Często fragmenty wierszy były zapisywane na karteluszkach i skrawkach papieru, które skrzętnie wykorzystywała. Poetka twierdziła, że do pisania potrzebuje samotności, a przecież lubiła też spotkania z przyjaciółmi, na których odbywały się słynne loteryjki. Niektóre z fantów były do niczego niepotrzebne, albo zaskakujące, czy też całkiem zwyczajne.
Po przyznaniu nagrody Nobla otrzymała gratulacje od Czesława Miłosza i później wielokrotnie się spotykali, zwłaszcza, że Miłosz zamieszkał w Krakowie po powrocie z USA. Ta przyjaźń noblistów była ciekawa i niestandardowa. Szymborska miała inny styl życia, nie lubiła być w centrum zainteresowania, w przeciwieństwie do Miłosza. Jednak udawało im czasem porozmawiać, a nawet odbyć podróż do Wilna ? miasta bliskiego poecie. W Wilnie spotkali się też z innym noblistą, Gunterem Grassem.
Po nagrodzie noblowskiej, z uwagi na wiele zaproszeń zagranicznych, odbywała podróże po Europie i zwykle był to jeden wyjazd w roku. Jedyny wyjazd pozaeuropejski miał miejsce w 2004 roku do Izraela, gdzie poetka miała spotkania z byłymi mieszkańcami Krakowa, ale także z miłośnikami poezji, gdyż i w tym kraju jest bardzo znana. Pan Michał Rusinek zajmował się organizacją i logistyką. Ostatnia podróż odbyła się do Włoch na zaproszenie poety Jarosława Mikołajewskiego w 2009 roku.
Kolejnym rodzajem aktywności W. Szymborskiej były kolaże, czyli wyklejanki w formacie kartek pocztowych o zaskakujących zestawieniach. Główną ich cechą była ironia. Korzystała przy tej twórczości z gazet, katalogów i ilustracji, które wycinała i naklejała. Następnie wysyłała je zaprzyjaźnionym osobom. Chętnie pisała też limeryki ? żartobliwe wierszyki o określonej konstrukcji. Oto przykład:
Jawnogrzesznica z miasta Kłaj
w swoim zawodzie była ?naj?
ale to zależało,
czy jej się chciało, czy nie chciało,
taki już miała obyczaj.
Ostatni wydany za życia poetki był tomik 23 wierszy pt. ?Tutaj?. Chciała, by ostatnia jej książka nosiła tytuł ?Wystarczy?. Tak się stało już po śmierci W. Szymborskiej, gdy zebrane i nie wydane wcześniej wiersze znalazły tam miejsce. Oto jeden z nich:
Do własnego wiersza
W najlepszym razie
będziesz, mój wierszu, uważnie czytany,
komentowany i zapamiętany.
W gorszym przypadku
tylko przeczytany.
Trzecia możliwość -
wprawdzie napisany,
ale po chwili wrzucony do kosza.
Masz jeszcze czwarte wyjście do wykorzystania:
znikniesz nienapisany
z zadowoleniem mrucząc coś do siebie.
Wykład nie pomieści życia Wisławy Szymborskiej. Pan Michał Rusinek opowiedział tylko o niektórych wydarzeniach i ciekawostkach. Zainteresowanym polecam jego książkę o tym samym tytule: "Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej"
Uczestnicy wykładu wyrazili zadowolenie i radość ze spotkania z p. Profesorem i wielką polską poetką Wisławą Szymborską. Wniosek z tego, że warto czytać poezję.
Michał Rusinek..... okładka książki... z Wisławą Szymborską .... spacer Noblistów... poetka w młodości.